segunda-feira, novembro 26, 2012

albatros





O nome galego albatros procede do castelán albatros, á súa vez probablemente do ingl. albatross, e este do portugués albatroz (talvez unha das formas de dicir “mascato” en portugués popular como suxire algún nome que recollemos de pescadores, como  albatróis). O dicionario on-line da RAE, curiosamente,  di que albatros vén do inglés albatross e este do español alcatraz.  O portugués culto albatroz (pronunciado albatrós) é sinónimo de albatros. Se entrar na discusión destas etimoloxías hipotéticas, albatros é a forma usada nas dúas listas de aves galegas usadas ata o momento, polo que é razoable considerala como forma estándar no galego común actual. Na proposta reintegracionista, obviamente, debería preferirse albatroz Albatros non aparece no diccionario on-line da Real Academia Galega[1], pero si noutros diccionarios, como o Xerais[2]. A imaxe mostra un grupo de albatros olleirudos ou de cella negra (Thalassarche melanophris),  alimentándose de descartes de  pesca perto das colonias nidificantes da especie das illas Malvinas.


[1] Diccionario da Real Academia Galega. Consultado o 20.11.2012 en www.realacademiagalega.org
[2] Carballeira, X.M, Ares, C., Iglesias, P., Lema X. M. e López, R. (2004). Diccionario Xerais da Lingua. Ed. Xerais de Galicia, Vigo.

sábado, setembro 29, 2012

sobre dicionarios

Saiu recentemente un dicionario relacionado co medio natural en galego: o "Vocabulario Forestal". É un glosario multilingüe (galego-castelán-inglés) de termos forestais, publicado pola Universidade de Santiago de Compostela, no que se inclúen, como era de esperar, entre outras moitas voces,  nomes de árbores utilizados en repoboacións forestais. Outro dicionario, que xa ten un tempo, é o novo dicionario on-line da Real Academia Galega, con moitas máis entradas cós anteriores e coa pronuncia das palabras adxunta. Inclúe algúns nomes de aves de uso en ornitoloxía, aínda que non sexan estritamente de orixe popular, por exemplo carriza dos xuncos, para Cisticola juncidis. Suponse pois, que a Academia avala esas escollas.

domingo, agosto 19, 2012

capudres e cancereixos

Confeso publicamente unha certa fixación cos ambientes naturais fríos e frescos. As miñas dúas árbores preferidas son o bidueiro (Betula alba) e o capudre (Sorbus aucuparia), que son frecuentes nas zonas máis altas e frías da Galiza. O Sorbus aucuparia  ten nomes diferentes en galego e en portugués. En Portugal é moi escaso, sendo denominado nos libros tramazeira ou, menos habitualmente, cornogodinho.

Procurei os nomes da especie en Galiza e atopei en internet a interesante publicación "Fitotoponia Galega" de Gonzalo Navaza, que pode baixarse da rede libremente (ao día de hoxe). Nela figuran os seguintes nomes da especie: cancereixo, cornabude, capudre (capudrio), escornacabras e escornabois, recollidas polo crego ilustrado Padre Sarmiento. A este acrecentamos carnabudo, recollido polo etnobotánico Emilio Blanco na súa tese sobre os usos tradicionais das plantas do Courel (Lugo).  Tamén se recolle no libro de Navaza sorbeira, pero de acordo coa descrición dos dicionarios debe ser nome en Galiza dunha especie de groselleiro (Ribes sp). e non do Sorbus.
De todos estes nomes o que máis fortuna tivo na lingua escrita galega foi capudre, variante característica, polo menos, dos Ancares lucenses. Capudre debe usarse tamén en área asturleonesas próximas, pois téñoo visto en folletos sobre Laciana (comarca onde se sitúa Villablino) e no dicionario asturiano on-line do xornal La Nueva España aparece caputre como voz  usada no "Occidente". En varios concellos asturianos aparecen ademais voces similares (capudu, capurrio, capudru).



: